هنگامی که از پنجره بحران همه‌گیری ویروس کرونا به شهرها می‌نگریم با دو پرسش اساسی مواجه می‌شویم. پرسش اول این است که زندگی در شهرها پس از اتمام همه‌گیری این بیماری چگونه خواهد بود و دوم اینکه چگونه ویروس کرونا می‌تواند زندگی شهری را در کوتاه مدت یا برای همیشه دگرگون کند؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها در ابتدا نیاز است تا ابعاد مختلف شهری اعم از تاریخی، اجتماعی، کالبدی، اقتصادی، مدیریتی و … را از منظر این بیماری نگاه کنیم.
در طول تاریخ همه‌گیرها همیشه شکل شهرها را را تغییر داده‌اند. از افزایش نظارت تا “تراکم زدایی” و یا فعالیت جدید اجتماعی، Covid-19 نیز اکنون در حال تغییر شکل دادن به شهرهاست. آگوست ۲۰۲۱ تقریبا ۱ سال و نیم از زمانی که سازمان بهداشت جهانی Covid-19را به عنوان یک بیماری همه‌گیر جهانی اعلام کرد، می‌گذرد. از آن زمان تا به کنون شهرها با کاهش فعالیت اقتصادی، نرخ بالای آلودگی و منابع ناکافی در خط مقدم این بحران قرار دارند. در شهرها که بیش از نیمی از جمعیت جهان را در خود جای داده اند، با گسترش همه‌گیری کرونا، نابرابری‌ها در ابعاد مختلف عمیق‌تر شده است. اگرچه مفهوم شهرنشینی با فقر کمتر، اشتغال زایی و توسعه همراه بوده است، اما توزیع این دستاوردهای شهری نابرابر بوده ، و اغلب این نابرابری‌ها در ابعاد مکانی ، اجتماعی و اقتصادی تجلی پیدا می‌کند.
به گفته شهردار هلسینکی در یکی از رویدادهای بانک جهانی؛”یکی از بزرگترین درس‌های آموخته شده از بحران Covid-19 این است که، شهرهای پایدار و تاب‌آور توانایی بالاتری را در مدیریت این همه‌گیری داشته‌اند.” آنوئلا ریستانی، معاون شهردار تیرانا، آلبانی نیز به این اشاره کرده است که همه‌گیری کرونا باعث شده است تا مشکلات شهرها برای کسانی که در دولت محلی کار نمی‌کنند قابل مشاهده باشد. بنابراین بحران Covid-19 برای شهرها را می‌توان تبدیل به فرصت‌هایی برای حرکت به سمت شهرهای پایدار و تاب‌آور تلقی نمود. برای مثال به آمار زیر که توسط بانک جهانی منتشر شده است، توجه نمایید:
- یک میلیارد نفر در سراسر جهان در محله های فقیرنشین زندگی می کنند و این مساله فاصله گیری اجتماعی و شستن دست را با مشکل روبرو می کند.
- بر اساس اعلام سازمان ملل، شهرها ۷۰ درصد از گازهای گلخانه ای جهانی را تولید می کنند.
- شهرها به ویژه در برابر شوک‌های آب و هوایی و بلایای طبیعی آسیب پذیر هستند.
- شهرها میزبان ۶۰ درصد پناهندگان و تا ۸۰ درصد آوارگان داخلی هستند.
به همین دلیل برنامه‌ریزی شهرها پس ا ز همه‌گیری کرونا، باید در راستای رفع آسیب‌های بلند مدت، مانند فقر و نابرابری باشد تا بتوان شهر را در برابر هرگونه بحرانی از جمله Covid-19 تاب‌آور نمود. فرجام سخن این است که نباید اجازه بدهیم تا به حالت عادی شهرها برگردیم، زیرا بحران Covid-19 به همگان ثابت کرد که حالت عادی شهرها درست کار نمی‌کند.